Mysterieuze moord in Den Haag

Wie over de Plaats in Den Haag loopt, ziet een gedenksteen liggen voor Aleid van Poelgeest. Wie was zij en waarom wordt zij hier herdacht?

Albrecht van Beieren, graaf van Holland, Hollandse school, 17e eeuw, collectie Haags Historisch Museum

Goede connecties

Aleid van Poelgeest wordt rond 1370 geboren in Koudekerk. Haar vader, Jan van Poelgeest, werkt eerst aan het hof van de stadhouder, maar komt vanaf 1386 in dienst van Albrecht van Beieren, de graaf van Holland. En dat bevalt beide mannen blijkbaar goed, want in 1388 wordt Jan benoemd tot kastelein van Albrechts buitenverblijf in Teylingen.

Een kasteelromance

Albrecht brengt steeds vaker bezoekjes aan het kasteel in Teylingen. Er wordt gedobbeld, gekaart, gejaagd en gefeest. Tijdens deze bezoekjes groeit Aleid langzaam uit tot de maîtresse van de graaf van Holland. Albrecht, die getrouwd is, houdt er meerdere maîtresses op na. Maar in het jaar dat hij Aleid ontmoet, worden meerdere van zijn maîtresses weggestuurd. Het lijkt erop dat de relatie tussen Aleid en Albrecht steeds serieuzer wordt.

Slot Teylingen, Jacobus Schijnvoet, 1711 – 1774, collectie Rijksmuseum Amsterdam

Verhuizen voor de liefde

Het wordt zelfs zo serieus dat Aleid in 1388 verhuist naar Den Haag. In juni van dat jaar krijgt Aleid een huis in stad, een toelage voor haar levensonderhoud en een gevolg jonkvrouwen tot haar beschikking. Aleid krijgt zelfs haar eigen kamer aan het grafelijk hof en vergezelt de graaf tijdens zijn vele reizen.

Het Binnenhof met de Ridderzaal, Hollandse School, ca. 1655, collectie Haags Historisch Museum

Het noodlot

Maar in de nacht van 22 op 23 september 1392 slaat het noodlot toe. Terwijl Aleid buiten wandelt met Willem Cuser, een vertrouweling van Albrecht, duikt in het donker een groep mannen op. Zij hebben het gemunt op de twee wandelaars en zowel Aleid als Willem worden ter plekke vermoord.

Moord op Aleid van Poelgeest, Johann Wilhelm Kaiser, 1842-1844, collectie Rijksmuseum Amsterdam

Moord Aleid.jpg

Moord op Aleid van Poelgeest, Johannes Philippus Lange, naar Johannes Steyn, 1823-1829, collectie Rijksmuseum Amsterdam

Een onduidelijk motief

Het moordmotief is tot op de dag van vandaag onduidelijk. Maar er zijn een aantal theorieën. De meest gehoorde reden zou zijn dat Aleid te veel politieke invloed had op Albrecht. In de heersende strijd tussen de Hoeken en Kabeljauwen zou zij Albrecht hebben beïnvloed om voor de Kabeljauwen te kiezen. Iets wat de daders, een groep vooraanstaande Hoeken, haar zeer kwalijk namen.

Domme pech?

De tweede theorie is dat niet Aleid, maar Willem Cuser het doelwit was van een politieke aanslag. Al twee keer eerder werd er een aanslag op het leven van Cuser gepleegd en beide keren wist hij te ontkomen. Maar deze aanval werd hem fataal. Aleid zou de domme pech hebben gehad zich op het verkeerde moment bij hem te bevinden.

Detail uit: Moord op Aleid van Poelgeest, Johannes Philippus Lange, naar Johannes Steyn, 1823-1829, collectie Rijksmuseum Amsterdam

Moord op Aleid.jpg

Moord op Aleid van Poelgeest, Reinier Vinkeles, naar Jacobus Buys, 1794, collectie Rijksmuseum Gevangenpoort

Of jaloerse families?

Maar het meest aannemelijke motief gaat ervan uit dat Aleid werd vermoord omdat Albrecht haar in 1391 het landgoed ‘ter Hoecke’ had geschonken. De voormalige leenmannen van het landgoed, familie De Blote, voelden zich hierdoor gepasseerd en vonden dat zij recht hadden op dit landgoed. Zij bleven zelfs hoofdverdachte te zijn van de moord. Maar het echte moordmotief blijft tot op de dag van vandaag gissen.

Moordlocatie

En niet alleen de reden voor de moord, maar ook de exacte locatie van de moord blijft een mysterie. Zo wordt er in oude teksten gesproken dat de moord plaats zou hebben gevonden op het Binnenhof, op de Plaats of in de oude kooltuinen, waar nu het Plein is gevestigd.

Het Binnenhof met linksboven de Plaats en rechts de kooltuin, detail uit: Plattegrond van Den Haag in 1570, Cornelis Elandts, collectie Haags Historisch Museum

Gedenksteen voor Aleid van Poelgeest op de Plaats in Den Haag

Mysterie onopgelost

Of de herdenkingssteen op de Plaats op de goede plek ligt, valt dus te betwisten. De moord op Aleid blijft een mysterie waar zelfs na meer dan 600 jaar geen antwoord op te geven is.

Haarlok uit de Hofkapel van het Binnenhof, jaar onbekend, collectie Haags Historisch Museum

Een bijzondere haarlok

Ook in de collectie van het Haags Historisch Museum bevindt zich een mysterieus voorwerp dat gelinkt wordt aan Aleid van Poelgeest. Een haarlok uit de Hofkapel van het Binnenhof. Wil je meer weten over dit bijzondere object, lees dan hier verder.