De Gouden Koets

Generaties lang was de Gouden Koets een begrip. Een prachtig rijtuig passend bij een koninklijk sprookje. Inmiddels denken we daar anders over.

Alternatieve panelen

De Gouden Koets uit 1898 is een geschenk van de bevolking van Amsterdam aan koningin Wilhelmina. Nicolaas van der Waay schildert de panelen van de rijk versierde koets. Meer dan een eeuw wordt de Gouden Koets op Prinsjesdag gebruikt.

In 2020 vraagt het Haags Historisch Museum drie kunstenaars om een alternatief voor een van de panelen te bedenken. Waarom eigenlijk?

Gemeentepolitie, 1966, Haags Gemeentearchief

Hulde

Het gaat om alternatieven voor het paneel ‘Hulde der Koloniën’. Dat toont onderdanen uit de toenmalige koloniën die de Nederlandse maagd allerlei goederen aanbieden. Dat er in werkelijkheid binnen het koloniale systeem sprake was van onderdrukking, racisme en uitbuiting zien we nergens terug.

Nicolaas van der Waay, 1898, Stadsarchief Amsterdam

Pijnlijk

Dr. Barryl Biekman neemt in 2001 namens Nederland deel aan de wereldconferentie tegen racisme in Durban. De trans-Atlantische slavenhandel wordt daar erkend als misdaad tegen de menselijkheid. In een brief wijst ze het kabinet en de koning erop dat het zijpaneel van de Gouden Koets deze pijnlijke geschiedenis symboliseert. Een smet op Prinsjesdag.

Still uit videoclip Haags Historisch Museum

Gerrit Schreurs, Haags Historisch Museum

Uit beeld

Steeds meer mensen storen zich aan het paneel. In 2015 verdwijnt de Gouden Koets voor lange tijd uit beeld voor een restauratie. Niet veel later wordt aangekondigd dat de koets niet terug zal keren. De koets met het veelbesproken paneel is niet meer van deze tijd. De alternatieven van het Haags Historisch Museum, nu te zien in de tentoonstelling Macht, zijn dat wel.

Activistisch kunstenaar

Het paneel van kunstenaar Quinsy Gario (Curaçao, 1984) bijvoorbeeld. Gario schuwt de confrontatie niet. Als activist verzet hij zich met succes tegen de racistische karikatuur Zwarte Piet. Ook in zijn kunst is het koloniale verleden een belangrijk onderwerp. Zijn alternatief voor het zijpaneel heet Redemption Song (2013) / Burnin’ and Lootin’. Hij laat in knipperende neonverlichting het woord hulde afwisselen met het woord schulden.

Quinsy Gario, langdurige bruikleen Haags Historisch Museum

Hulde aan de Njai

Amber Toorop (1989) heeft Indische roots. In haar werk onderzoekt ze het geheugen van de generaties voor haar: is Nederlands-Indië echt het idyllische thuisland van weleer? Hulde aan de Njai heet haar ontwerp voor het zijpaneel. Njai waren Indonesische vrouwen die met Nederlandse mannen in concubinaat leefden.

Amber Toorop, langdurige bruikleen Haags Historisch Museum

Scherp

Brian Elstak (Zaandam, 1980) noemt zichzelf your friendly neighbourhood artist. Vriendelijk dus, maar wel met een scherpe geest. Racisme, discriminatie en het koloniale verleden zijn terugkerende thema’s in zijn kunstwerken, illustraties, theaterstukken en kinderboeken. EDUCATIE heet zijn zijpaneel. De boodschap van deze kunstenaar met Surinaamse roots is duidelijk: het hedendaagse racisme en koloniale verleden verdienen meer aandacht in het onderwijs.

Brian Elstak, langdurige bruikleen Haags Historisch Museum

Gestald

En de Gouden Koets? Die was in 2021 en 2022 nog te zien in het Amsterdam Museum. Uiteraard niet zonder uitleg over de pijnlijke context van onze koloniale geschiedenis. Inmiddels is het rijtuig terug in de Koninklijke Stallen. Op Prinsjesdag zullen we de Gouden Koets niet meer zien.

Monique Vermeulen, 2021, Amsterdam Museum