Louis Couperus, dé schrijver uit Den Haag?

Haagse ‘beau monde’

Wel als je het hebt over het unieke Haagse leven rond 1900 dat Couperus haarfijn weet te omschrijven. Of beter gezegd: het unieke Haagse leven van de bovenlaag van de bevolking. In zijn ‘Haagse romans’, zoals Van oude menschen, de dingen, die voorbij gaan en De boeken der kleine zielen geeft Couperus een inkijkje in het leven van de Haagse ‘beau monde’ van die tijd. Inclusief alle ingewikkelde omgangsvormen, intriges en onderlinge haat en nijd die daarbij horen. We volgen de personages tijdens hun eindeloze visites en soirees of gaan per koets mee naar de sociëteit, Koninklijke Schouwburg of het Kurhaus. De minderbedeelde Hagenaar komen we in zijn romans niet of nauwelijks tegen.

Welgestelde familie

De wereld van de Haagse elite is Couperus van jongs af aan bekend. Op 10 juni 1863 komt hij als jongste van elf kinderen ter wereld in het deftige huis van zijn ouders aan de Mauritskade in Den Haag. Zijn familieleden bekleden verschillende hoge functies in Nederlands-Indië, waar Couperus een deel van zijn tienerjaren doorbrengt. Voor een dergelijke bestuursfunctie lijkt Couperus niet in de wieg gelegd: hij wil liever schrijven en stort zich op literatuur.

Huwelijk met Elisabeth Baud

Twee jaar later trouwt Couperus met zijn achternicht Elisabeth Baud, die hij al vanaf zijn jeugd kent. Een schijnhuwelijk, zeggen kenners later, want er zijn aanwijzingen dat Louis Couperus homoseksueel was. In een tentoonstelling uit 2023 werpt het Louis Couperus Museum in Den Haag bovendien de vraag op of Couperus non-binair was. Hoe Couperus zichzelf in onze tijd zou identificeren weten we niet. Wel lijkt het erop dat de band tussen Louis en Elisabeth, die samen geen kinderen kregen, hecht was.

Louis Couperus en Lita de Ranitz

Ter gelegenheid van Couperus’ 60ste verjaardag wordt in Den Haag een feestelijke receptie georganiseerd. Hierbij wordt hij benoemd tot ridder in de orde van de Nederlandse Leeuw. Medeorganisator van het feest is de Haagse Lita de Ranitz, wier grote poppenhuis een van de topstukken is van het Haags Historisch Museum. Van het feest is een kort filmfragment  bewaard gebleven waarop De Ranitz en Couperus naast elkaar staan. Het is het enige bewegende beeld dat van Louis Couperus bekend is.

Laatste rustplaats in Den Haag

Kort na zijn verjaardag verhuizen Couperus en zijn vrouw naar de Gelderse plaats De Steeg, waar zij een huis hebben laten bouwen. Lang kan het echtpaar niet van het nieuwe huis genieten: slechts zes weken later overlijdt de schrijver, mogelijk aan een bloedvergiftiging of longvliesontsteking. Na de crematie wordt zijn as overgebracht naar de Haagse begraafplaats Oud Eik en Duinen, waar een zuil nog altijd herinnert aan de beroemde schrijver.

Nog altijd zichtbaar

En de zuil is niet de enige herinnering aan Couperus in Den Haag. Wie goed oplet, komt de schrijver door de hele stad tegen. Naast het eerdergenoemde beeld aan het Lange Voorhout vind je ook een buste van hem in de Sumatrastraat. Geliefd personage Eline Vere kreeg haar eigen standbeeld aan de Groot Hertoginnelaan. In 1996 kreeg Den Haag zelfs een Louis Couperus Museum, dat in 2023 helaas weer zijn deuren sloot. Het geboortehuis van Couperus aan de Mauritskade is voorzien van een gedenksteen en in Ypenburg staat een Couperus-wooncomplex. Zo blijft Louis Couperus toch aan Den Haag verbonden.

Lees verder:

• José Buschman, Louis Couperus. Een Haagse wandeling (2013).
• Caroline de Westenholz, Louis Couperus, een verwende vagebond (2023).