Den Haag als proteststad

Regeringsstad Den Haag is dé plek om te demonstreren. Op het grote Malieveld vinden jaarlijks vele demonstraties en protesten plaats. Wat voor protesten zijn hier in het verleden zoal geweest?

Pieter Jelles Troelstra.jpg

Pieter Jelles Troestra, 1912, collectie IISG

De vergissing van Troelstra

Een van de allereerste demonstraties op het Malieveld vindt plaats in november 1918. Pieter Jelles Troelstra, op dat moment leider van de Sociaaldemocratische Arbeiderspartij (SDAP), roept op tot een socialistische revolutie in Nederland. Maar hij blijkt niet de steun onder het Nederlandse volk te hebben waar hij op hoopt.

Met de koets over het Malieveld

Zijn revolutieoproep leidt echter wel tot een grote tegenreactie: op maandag 18 november verzamelt zich op het Malieveld in Den Haag een grote mensenmassa om steun te betuigen aan het Nederlandse koningshuis. De koets van koningin Wilhelmina, prinses Juliana en koningin-moeder Emma wordt uitgespannen en door enthousiastelingen rondgetrokken over het Malieveld. Het is de eerste grote betoging op het Malieveld.

Prinses Juliana wuift naar de menigte op het Malieveld, 1918, Nationaal Archief

Naar Den Haag voor Veronica!

Vanaf de jaren ’60 komen grote demonstraties steeds vaker voor in Den Haag. Demonstranten proberen zo dicht mogelijk bij Kamerleden en ministers te komen om hun mening te laten horen. Daarom is het Binnenhof een geliefde protestlocatie. In 1973 trekken bijna 60.000 fans van Radio Veronica naar Den Haag voor het behoud van de piratenzender. Enkele honderden van hen trekken het Binnenhof op.

Protest ter behoud van Radio Veronica, Bert Verhoeff, 1973, Nationaal Archief/Anefo

Ludiek protest

Om zo veel mogelijk aandacht voor een protest te krijgen, worden dikwijls ludieke acties georganiseerd. In 1977 protesteren boeren tegen een nieuwe heffing op melk. En dat doen zij niet alleen: ze nemen hun koeien mee naar het Binnenhof. En enkele jaren later, in 1983, spuiten brandweerlieden het Binnenhof vol met metershoog schuim in protest tegen verlaging van de ambtenarensalarissen.

Schuim op het Binnenhof, Rob Croes, 1983, Nationaal Archief /Anefo

Protestmateriaal tegen plaatsing kernbommen, 1983, Haags Historisch Museum

Grootste protest ooit

Regelmatig worden protestmassa’s zo groot dat er geen ruimte genoeg is op het Binnenhof. Zo vindt in 1983 het grootste protest uit de Nederlandse geschiedenis plaats. Het Komitee Kruisraketten Nee vraagt mensen naar Den Haag te komen om zich uit te spreken tegen de plaatsing van kernraketten in Nederland. Met succes; maar liefst 550.000 trekken die dag richting Den Haag.

Vreedzaam of rellen?

Veel protesten verlopen vreedzaam, maar soms loopt het uit de hand. Sommige protesten worden gewelddadig en vragen om politie-inzet. Agenten, paarden en soms zelfs een waterkanon worden ingezet om betogers weg te sturen en de rust terug te laten keren. Op 6 december 1999 loopt een scholierenprotest op het Binnenhof uit de hand.

Demonstratie wordt beëindigd door inzet waterkanon, Rob Mieremet, 1974, Nationaal Archief / Anefo

Binnenhof wordt verboden terrein

Scholieren protesteren dan tegen strenge exameneisen en onder de leus ‘Steen door de ruit, vak eruit!’ gooien ze de ramen op het Binnenhof in. Dit protest zal het laatste massale protest op het Binnenhof zijn. De maat is vol. Om de veiligheid van de Kamerleden te garanderen mag er vanaf nu niet meer geprotesteerd worden op het Binnenhof. Het Malieveld wordt aangewezen als dé protestlocatie van de stad.

Kapot raam door gegooide steen, Roel Rozenburg, 1999, Collectie Tweede Kamer

Een veld vol trekkers

Ook op het Malieveld worden regelmatig de grenzen opgezocht van wat wel en niet kan tijdens een protest. In oktober 2019 protesteren boeren tegen het stikstofbeleid. Zij nemen hierbij hun tractoren mee. Maar liefst 2200 tractoren vinden hun weg naar Den Haag waarvan er bijna 400 óp het Malieveld staan.

Trekkers onderweg naar het Malieveld, 2019, foto Steven Lek

Blokkade van de A12

Een ander protest met veel impact op het verkeer in Den Haag is de dagelijkse blokkade van de A12, georganiseerd door Extinction Rebellion in september 2023. Demonstranten protesteren tegen subsidies voor de fossiele industrie en leggen daarbij het verkeer in en rondom Den Haag dagen achter elkaar plat.

Demonstranten bezetten de A12, Sandra Uittenbogaart, 2023, Haags Historisch Museum

Proteststad in de collectie

Sinds 2008 stijgt het aantal protesten in Nederland ieder jaar. In Den Haag vinden ongeveer 1700 demonstraties per jaar plaats en is daarom nog steeds de demonstratiehoofdstad van Nederland te noemen. In de collectie van het Haags Historisch Museum worden diverse protestmaterialen uit de demonstratiegeschiedenis van Den Haag bewaard.

Meer weten:

Lees hier meer over twee van de topstukken uit de collectie van het Haags Historisch Museum, een foto van Molukse demonstranten van Jacques Meijer en een foto van de eerste Black Lives Matter demonstratie in Den Haag van Sandra Uittenbogaart.

Meer lezen:

Vijftig jaar demonstreren op en rond het Binnenhof, Prodemos, 2020
(Onderzoek en samenstelling: Christa van Zeggeren, Redactie: Gijs Korevaar, Dorothée Ramaekers, Harm Ramkema).

Black Lives Matter demonstratie, 2020, Sandra Uittenbogaart, Haags Historisch Museum