Schutters en magistraten

Nachtwacht

Schutters vind je vanaf de middeleeuwen in elke stad. Ze beschermen burgers tegen misdaad en oproer. Ook worden ze in tijden van oorlog ingezet. Daar zijn ze trots op. Vandaar dat rijke schutters zich op schilderijen laten vereeuwigen. Het beroemde schilderij De Nachtwacht is er een voorbeeld van.

Schietbaan

Schutters hebben een plek nodig om te oefenen. Op dit schilderij van de Hofvijver uit de 16^de eeuw zie je de schietbaan van de Sint Sebastiaanschutters. Een schutter oefent er met zijn boog.

In 1636  wordt op deze plek een nieuw ‘clubhuis’ voor de schutters gebouwd, de Sint-Sebastiaandoelen. Nu het Haags Historisch Museum.

Zes vendels

Dit zijn schutters van het Witte Vendel uit de chique Hofbuurt. In de wijk rondom de Grote Kerk opereert het Oranje Vendel. De verschillende wijken hebben hun eigen vendels. Zes in totaal. Alle vendels horen bij de Sint-Sebastiaanschutters.

Ook bestaat er een Sint-Jorisschutterij, maar dat is meer een gezelligheidsclubje voor functionarissen van het Binnenhof.

Loyaal?

Ook de Haagse magistraten – de stadsbestuurders – laten zich vastleggen. Op dit unieke schilderij zie je hoe in het zwart geklede magistraten enkele kleurrijke schutters ontvangen. Zo ziet het stadsbestuur het graag: loyale schutters, die eerbiedig de hoeden afnemen voor het stadsbestuur. Maar in tijden van politieke of religieuze onrust trekken de schutters soms hun eigen plan.

De vijfde man op de achterste rij is Jan van Ravesteyn, de schilder. Hij is ook schutter, maar wordt voor dit schilderij betaald met vrijstelling van zijn schuttersplicht.

Pronken

Tijdens die Meikermis presenteren alle vendels zich aan het volk en het stadsbestuur. Ook de rotten - de gewone schutters die zelden op schilderijen staan – doen mee. Deelname aan de schutterij is verplicht voor alle mannen tussen achttien en zestig jaar, tenminste als je burger bent en een wapen kunt betalen. Daar heeft niet iedereen zin in.

Ruzies en rellen

Het gaat er niet altijd even gedisciplineerd aan toe. Tussen de compagnieën onderling is soms strijd, waarbij de schutters er niet voor terugdeinzen elkaars vendels te beschieten.

Soms hebben de schutters hun eigen agenda en doen ze mee aan rellen in plaats van dat ze die neerslaan. In 1672 zijn prinsgezinde schutters zelfs verantwoordelijk voor het lynchen van de gebroeders De Witt. Tot afgrijzen van veel Haagse magistraten.